Λίγα λόγια για τα έργα

του Κωνσταντίνου Αγγέλου -Σεπτέμβριος 2014

 

Οι ατομικές μου εκθέσεις σε χώρους εκτός του εργαστηρίου μου είναι λίγες. Αυτό μπορεί να αποδεικνύει σε κάποιους ότι είμαι «κλειστός» καλλιτέχνης. Πάνω σε αυτό θα ήθελα να δώσω μια εξήγηση:

Πρώτα απ’ όλα αυτό που θα ήθελα να πω, είναι ότι ο Έλληνας καλλιτέχνης είναι πολλαπλώς σε δυσμενή θέση στο να πραγματοποιήσει και να καταθέσει το έργο του. Μια τέτοια κατάθεση για να βρει αποδοχή σήμερα στην Ελλάδα θα πρέπει να είναι συμβατή με τα κοινωνικά δεδομένα άρα αντίθετη με τον φαντασιακό χαρακτήρα  που ενυπάρχει στην τέχνη. Ο συντηρητισμός, η έλλειψη ανοιχτότητας και αμφισβήτησης των στερεοτύπων και των γελοίων βεβαιοτήτων δεν οδηγεί στους ανοιχτούς ορίζοντες, στις άλλες διαστάσεις που μας κομίζει η τέχνη. Αυτή την ανοιχτότητα δεν μας την παρείχε ποτέ το εκπαιδευτικό μας σύστημα, εκ βάθρων συντηρητικό και αποστερητικό.

Η τέχνη είναι όμως είναι κάθετη αγκύρωση στο φαντασιακό, εμμονή στο πάντα άλλο, στο απροσδιόριστο αλλά πάντα παρόν, σε αυτό που και αν χρησιμοποιεί την επικοινωνία και τον λόγο τόσο ταυτόχρονα ακυρώνει το ταυτιστικό του υπόβαθρο, τις βεβαιότητες. Γιατί η τέχνη αν και μέσα στον πολιτισμό είναι ταυτόχρονα και απέναντι του, το άλογο στοιχείο του, η τρέλα που τον σύρει μακριά από την βαρβαρότητα και την τρέλα των «δεδομένων» του. Γι’ αυτόν τον λόγο η δημιουργία που είναι το κατεξοχήν άλμα στο φαντασιακό είναι ταυτόχρονα κοινωνική και πολιτική πράξη.

Με αυτόν τον τρόπο ο καλλιτέχνης μετέρχεται ριψοκίνδυνων καταστάσεων, όχι όμως λιγότερο από τις καταστάσεις των λαών και των πολιτισμών. Έτσι η τέχνη δεν ανάγεται στο κλασικιστικό πρότυπο της κληρονομημένης μας παράδοσης, το πρότυπο του κάλλους, αλλά αρνείται την ταύτιση μορφής και περιεχομένου που την παγιδεύει. Το περιεχόμενο πάντα ψάχνει τα σημάδια του στις κοινωνικές του μορφές για να τις χρησιμοποιήσει ως «εργαλεία» και για να τις αναιρέσει με την υπέρβαση του εαυτού τους. Με αυτήν την μορφή επομένως θα επεκτείνει το βλέμμα του ανοιχτού , του μη προσδιορισμένου θεατή, σε μια νέα εμπειρία. Με την υπάρχουσα γλώσσα, είτε αυτή είναι γλώσσα των λέξεων, είτε αυτή είναι γλώσσα των γραμμών και των σχημάτων θα επιχειρήσει την αυτοκατάργηση της για να φανερωθεί ότι βρίσκεται από πίσω από αυτό που λέγεται αλλά μόνο υποδεικνύεται, σκιαγραφείται. Και αυτήν την αυτοκατάργηση την πετυχαίνει μονάχα η μεγάλη τέχνη, όχι η τέχνη των μουσείων αλλά αυτή που αγγίζει τον άνθρωπο.

Ο φοβικός άνθρωπος, ο άνθρωπος των ορίων, των βεβαιοτήτων και του στεγνού ορθολογισμού αποκλείει την τέχνη από την ζωή του και έτσι γίνεται έρμαιο της πραγματικότητας που καθορίζεται από τις εξουσίες και όλους τους ίδιους σαν κι αυτόν που τις ακολουθούν. Πώς να δει αυτός ο άνθρωπος αυτό που η σπουδαία τέχνη ζητά από εκείνον, να δει δηλαδή το ίδιο ως άλλο, ως κάτι διαφορετικό, αυτό που, για να χρησιμοποιήσω μια φράση του Deridda, “συλλαμβάνεται μόλις και με τα βίας;”. Αυτό το ασύμμετρο-αναβλύζον έχει την δύναμη να σε καθηλώνει, να σε καθιστά εκπληρωμένο ον, άνθρωπο. Πως να συμβεί η περίπτωση όμως, να τεθεί σε αίρεση ο ίδιος, ο «κανονικός» άνθρωπος και να θέσει τον «κανονικό» κοινωνικό λόγο σε αίρεση, και ακόμα πιο πολύ τα παραμορφωτικά και αλλιώτικά ματογυάλια της Ελληνικής εκπαίδευσης που ούτε καν στα δυτικά πρότυπα δεν διδάσκει τέχνη;

Να είσαι ειλικρινής με την τέχνη ήταν τα λόγια των δασκάλων μου, που σημαίνει να είσαι ταυτόχρονα ειλικρινής με τον εαυτό σου. Την ίδια επιπλέον ειλικρίνεια απαιτεί η τέχνη από τον θεατή της που πρέπει να δει το έργο με απόλυτη συγκατάβαση, ως ευκαιρία. Μονάχα έτσι το έργο θα ιδωθεί και θα δείξει το δρόμο του.

Οι κίνδυνοι που σας μίλησα αποτελούν το οντολογικό διακύβευμα του κάθε πιστού καλλιτέχνη δυναμωμένοι στο έπακρον από την εποχή του 2ου παγκοσμίου και ειδικότερα της pop κουλτούρας. Γιατί στην εποχή μας ο άνθρωπος πακτωμένος μες την πληθώρα των μηνυμάτων, των εικόνων, των σημάτων και των διαφημίσεων αυτό που βιώνει είναι ένας εκκωφαντικός θόρυβος στον οποίο κλείνει τα μάτια και τα αυτιά του. Η εποχή μας δεν βλέπει αλλά μόνο κοιτάζει για έναν ακόμα λόγο: είναι κοιμισμένη συναισθηματικά από τα υποκατάστατα των συναισθημάτων που προκαλούν τα media, την πληθώρα των στρεσογόνων καταστάσεων της καθημερινότητας, την ταχύτητα του ρυθμού που βιώνει ο άνθρωπος τον κόσμο. Ο θεατής είναι λοιπόν και αναισθητοποιημένος και κορεσμένος.

Εδώ λοιπόν ερχόμαστε σε κάποιες από τις όψεις τις παγίδας ως τρέλας του σημερινού κοσμοανθρώπου, στοιχεία που προσπαθώ να διαπραγματευτώ και στα έργα μου. Η τέχνη μου αποδίδει όχι την ομορφιά αλλά την αλήθεια με την έννοια της αναζήτησης της αξίας μέσα από την διαλεκτική της αμφισβήτησης. Εδώ βέβαια είναι θέμα κοσμοθεωρίας το τι είναι το ένα και τι το άλλο ή αν το ένα περιέχεται στο άλλο. Η παγίδα που προσπαθώ να αποδώσω είναι αυτό το συναίσθημα του εγκλεισμού και του παραλόγου σε μια πραγματικότητα της τρέλας που όλα είναι αναποδογυρισμένα, που η επικοινωνία με το έσω και με το έξω είναι χαμένη υπόθεση, που ο άνθρωπος τρέχει με τρομαχτικές ταχύτητες για να γεμίσει κι όμως αδειάζει, που προσπαθεί να φτιάξει κάτι που θα τον ελευθερώσει αλλά αυτό που τελικά φτιάχνει έχει την όψη μιας φυλακής, που προσπαθεί να γίνει κάτι και όταν αυτό που επιθύμησε γίνεται δεν αναγνωρίζει σε αυτό τον εαυτό του (που ποτέ άλλωστε δεν γνώρισε). Αυτόν τον κόσμο και αυτόν τον εαυτό (που συγχωνεύονται) ούτε μπορεί ούτε ξέρει πως να τους αλλάξει κανείς και ακόμα χειρότερα αυτή η ακύρωση της ύπαρξης πέφτει τελικά σε αδράνεια και λήθη. Πρόκειται για την απόλυτη πραγμοποίηση, την αυτοματοποίηση του εκμηδενισμού που επιφέρει η μηχανή και η πολιτιστική βιομηχανία, ένας κόσμος που παράγει τους εαυτούς μας ως απλά απάνθρωποποιημένα εξαρτήματα. Πρόκειται για αυτόν τον απόλυτα λογικό μα παράλογο κόσμο.

Ολοκληρώνω εδώ την εξήγηση μου που συνδέει την κλειστότητα μου με την αδυνατότητα που επιφέρει η τρέλα του κόσμου (και που προκαλεί το κλείσιμο του καθενός μας). θέλω να αναφέρω πως η δυνατότητα της πραγματοποίησης μιας ανθρωποκεντρικής τέχνης και μιας έκθεσης είναι σήμερα ένα ηρωικό κατόρθωμα, ένα gradus ad Parnassum. Αυτό συμβαίνει γιατί η τέχνη έχασε στις μέρες μας, από την εποχή που μίλησαν για τον θάνατο της, την μάχη από τα media που την νίκησαν κατά κράτος. Η τέχνη για όσους γνωρίζουν από το 60-70 και μετά δεν είναι παρά ένα ανώφελο διανοητικό παιχνίδι, ένα παιχνίδι άρνησης και παραίτησης από τον άνθρωπο γιατί ο ίδιος δεν τήρησε της υποσχέσεις του απέναντι της. Η κυρίαρχη τέχνη σήμερα, ελεγχόμενη εικόνα του εκμηδενισμένου ανθρώπου, δεν είναι σύμφωνα με όσα προείπα μια φαντασιακή χρήση της γλώσσας για τον πραγματικό κόσμο αλλά μία υπέρβαση του κόσμου στην φαντασία, δηλαδή την τρέλα. Ο άνθρωπος όμως έχει ανάγκη όσο τίποτε άλλο σήμερα μια τέχνη πολιτική, αλλά ταυτόχρονα και μια τέχνη της φαντασίας, μια τέχνη που το φαντασιακό θα μετέχει στον πραγματικό λόγο και στον κοινωνικό χώρο, μια τέχνη που θα μετέχει στον χρόνο και στην ιστορία, μια τέχνη όχι φυγή αλλά παρουσία στο πραγματικό γίγνεσθαι του κόσμου.

Κωνσταντίνος Αγγέλου

 

Λίγα απλά λόγια για τα έργα:

Η σειρά έργων μου που αφορούν την μεταφυσική διάσταση της ΤΡΕΛΑΣ - ΠΑΓΙΔΑΣ ως θέμα ειδικά διαπραγματευόμενο στις συνθήκες του σύγχρονου κόσμου. Ο άνθρωπος ως έρμαιο η ως γελοίο μοναχικό ανδρείκελο μιας μηχανοποιημένης φύσης (μιας αντιφύσης), περήφανος μπροστά στο έκτρωμα, στην δικτύωση του ουρανού και του χρώματος, μέρος μιας  γιγάντιας και ανώφελης μηχανής, εγκλωβισμένος μέσα στο τεράστιο αδιέξοδο που ο ίδιος δημιούργησε. Ο άνθρωπος ορίζεται ως το ΟΝ ΕΝ ΠΑΓΙΔΑ, εγκλωβισμένος στον λόγο (γράμματα που δομούν ως ανεξέλεγκτη γλώσσα το σύμπαν του) και αποτυπωμένος σε "ιδανικά αλλά φαύλα" στερεότυπα του πολιτισμού (καθρέφτες) που λειτουργούν ταυτόχρονα ως αποκοίμιση και ως άλλοθι.

 

Για τα μέσα:

-Παραστατική ζωγραφική που επαναφέρει το μήνυμα στην τέχνη γιατί επιδιώκει να καταστήσει και πάλι την ζωγραφική φόρμα, επικοινωνία που συντείνει στην συνείδηση, στον άνθρωπο και στο συναίσθημα.

-Χρώμα είτε τραχύ και ανεπεξέργαστο - σύμβολο τη βίας, είτε βαθύ και γλυκό - σύμβολο της νοσταλγίας ενός κόσμου που χάνεται. 

-Άνθρωποι ως σκιές - μοναχικές υπάρξεις ή παραμορφωμένοι από την παρουσία τους στον κόσμο που οι ίδιοι δημιούργησαν.

-Σύνθεση που αποκρύπτει μέσα από το πλέγμα, το δικτυωμένο σύμπαν, το χρώμα και τον ορίζοντα.  Χώρος κλειστός με υπόνοιες διαφυγής. Το τοπίο μετατρέπεται σε κατασκευή.